پنج ضلعي مرگ خبرنگاران در جهان

نويسنده: موسي كاظم زاده



بر طبق اين گزارش، در پنج سال اخير تنها در اين پنج كشور 58 روزنامه نگار كشته شده‌اند. كميته حفاظت از روزنامه نگاران در گزارشي ديگر اعلام كرد كه تقريبا در ماه بيش از سه خبرنگار در سراسر جهان كشته مي شوند و عراق خونين ترين مكان براي فعاليت رسانه ها است.
بيش از نيمي از روزنامه نگاران کشته شده در سال 2007 در عراق به قتل رسيده اند.
گزارشگران بدون مرز در اين باره اعلام مي کند: " تا کنون درهيچ کشوري و هيچگاه اين تعداد روزنامه نگار به قتل نرسيده اند. در عراق از آغاز حمله ي امريکا در سال 2003 تا به امروز 207 تن از کارکنان رسانه ها کشته شده اند. نه در جنگ بيست ساله ي ويتنام نه در جنگ داخلي يوگسلاوي و نه در نسل کشي رواندا، کشته شدن اين تعداد قرباني در ميان همکاران رسانه ها سابقه نداشته است.
در گزارش جديد كميته حفاظت از روزنامه نگاران (CPJ) آمده است: 5800 روزنامه نگار طي 15 سال گذشته به خاطر انجام وظايف خود كشته شدند. خونين ترين مكان براي روزنامه نگاران طي 15 سال گذشته، كشور عراق بوده است و تاكنون 78 روزنامه نگار در عراق كشته شدند و الجزاير با 60 تن، روسيه 24 تن و كلمبيا با 37 تن در رتبه هاي بعدي قرار دارند. از زمان آغاز سال جاري ميلادي، 31 روزنامه نگار كشته شده اند كه 20 تن از آنان در عراق مشغول فعاليت بوده اند. مرگ 47 روزنامه نگار طي سال 2005 ميلادي تاييد شده است كه 22 تن از آنان در عراق براي پوشش جنگ فعاليت مي كردند. 60 روزنامه نگار عراقي نيز از آغاز جنگ در عراق از مارس سال 2003 تاكنون كشته شده اند.
در سراسر جهان، قتل يکي از مهم‌ترين عوامل مرگ و مير حين کار براي روزنامه‌نگاران است. 70‌درصد تلفات روزنامه‌نگاران در اين سال قتل محسوب مي‌شود. بقيه ناشي از شرايط جنگ يا ديگر مأموريت‌هاي خطرناک بوده است.
كميته حمايت از روزنامه‌‏نگاران»(CPJ) اعلام‌‏مي كند كه اتيوپي در صدر كشورهاي ناقض آزادي مطبوعات است و كشورهاي گامبيا، روسيه‌‏، جمهوري دموكراتيك كنگو به ترتيب رتبه‌‏هاي دوم، سوم و چهارم اين فهرست را به خود اختصاص داده‌‏اند. كوبا در اين فهرست مكان پنجم را دارد و پاكستان، آذربايجان و مراكش در رده‌‏هاي بعدي اين فهرست قرار گرفته‌‏اند. كشور تايلند نيز در رده دهمين كشور ناقض آزادي مطبوعات جاي گرفته است.
همچنين سازمان خبرنگاران بدون مرز گزارش وضعيت خبرنگاران در سال گذشته ميلادي را منتشر كرد كه بر اساس آن عراق مرگبارترين كشور تاريخ جهان براي فعاليت‌هاي خبري بوده است. براساس همين گزارش، در سال 2007 ميلادي دست كم 86 خبرنگار در سرتاسر جهان كشته شده‌اند كه براي پنجمين سال متوالي اين آمار با رشد رو‌به‌رو بوده است. اين آمار با 244 درصد افزايش از 25 نفر در سال 2002 به اين تعداد و بالاترين ميزان خود از سال 1994 تاكنون رسيده است.
در سال 1994، 103 خبرنگار كشته شدند كه حدود نيمي از آنها در جريان نسل‌كشي رواندا و حدود 20 نفر در جريان جنگ‌هاي داخلي الجزاير و عده‌اي نيز در يوگسلاوي جان خود را از دست دادند. در حاليكه عراق نيمي از آمار تلفات فعالان خبري در سال 2007 را به خود اختصاص داده است.
به طور كلي در سال 2007، 86 خبرنگار و 20 نفر از دستياران و كمك‌هاي خبرنگاران (از جمله راننده و...) كشته شده، 887 نفر بازداشت، 1511 نفر مورد حمله فيزيكي يا تهديد قرار گرفته، 67 خبرنگار ربوده شده و 528 رسانه تحت سانسور واقع شده‌اند.
در سال 2007 هر روز دو روزنامه نگار بازداشت شده است. در سال 2007 در 15 کشور جهان 67 روزنامه نگار و دست اند کار رسانه ها به گروگان گرفته شدند. خطرناکترين منطقه در جهان همچنان عراق است که در آن از آغاز سال 25 روزنامه نگار ربوده شده اند.
در سال 2007 تعداد روزنامه نگاران ربوده شده افزايش داشته است. در عراق و افغانستان گروگان گيري به امري رايج تبديل شد و بسياري از اين روزنامه نگاران بدست ربايندگان خود اعدام شده اند. چين با 33 و کوبا با 24 روزنامه نگار زنداني بيش از چهار سال است که بزرگترين زندان روزنامه نگاران در جهان هستند.
در اول ژانويه 2008 در سراسر جهان 135 روزنامه نگار در زندان بسر مي برند. اين آمار در سالهاي اخير تغيير چنداني نداشته است. روزنامه نگاران آزاد شده به سرعت با بازداشت شدگان تازه جايگزين مي شوند.
در سال 2007 مجموعا 887 روزنامه نگار از آزادي محروم شدند. بزرگترين تعداد دستگير شدگان با ?5 مورد دستگيري در پاکستان روي داد و سپس کوبا با 55 روزنامه نگار زنداني بوده است.
در مورد فعاليتهاي اينترنتي 37 وبلاگ نويس دستگير شده، 21 نفر مورد حمله فيزيكي قرار گرفته و 2676 وب سايت بسته و تعطيل يا تعليق شدند.
دولت هايي مثل چين، برمه و يا سوريه تلاش مي کنند شبکه اينترنت را به شبکه بسته و در حد تبادلات داخلي و ميان افراد داراي مجوز – اينترانت- تبديل کنند. گزارشگران بدون مرز اعلام مي دارد، چين بزرگترين سانسورچي اينترنت است.
در سال 2007 در سراسر جهان دست کم 2676 سايت اينترنت و وبلاگ رسما مسدود و تعطيل شده است. شديدترين سانسور در چين و به هنگام برگزاري هفدهمين کنگره حزب کمونيست ديده شد که 2500 سايت و وبلاگ و تالارها گفتگو ممنوع شدند.
بر اساس آمار اين سازمان تا 1 ژانويه 2008 دست كم 137 خبرنگار در زندان بوده‌اند و دست كم 887 خبرنگار در سال 2007 بازداشت شده‌اند كه در اين ميان پاكستان با 195 نفر بيشترين تعداد خبرنگاران بازداشت شده را دارا بوده است.
مرگ 8 خبرنگار در سومالي، سال 2007 را مرگبارترين سال يك دهه گذشته اين كشور كرد. رسانه‌هاي خارجي معمولاً از اعزام خبرنگار به سومالي خودداري مي‌كنند. در پاكستان 6 خبرنگار، در سري‌لانكا 3 نفر، در اريتره، فيليپين، نپال، افغانستان و مكزيك نيز 2 نفر كشته شدند در حاليكه مرگ يك خبرنگار در سال 2007 در كشورهاي چين، برمه، قرقيزستان، تركيه، سرزمين‌هاي اشغالي فلسطين، جمهوري دموكراتيك كنگو، زيمبابوه، آمريكا، هائيتي، برزيل، پرو و باراگوئه ثبت شده است.
آنها ناپديد يا كشته مي شوند، ساعتش فرقي نمي كند، نيمه شب در يك منطقه خلوت، در شلوغترين ساعت روز و در مقابل چشم صدها نفر رهگذر، در خانه و در جلوي چشم خانواده اشان، در تحريريه روزنامه وقتي كه همه خبرنگاران حضور دارند، از مهد تمدن اروپايي فرانسه تا پر مدعا ترين دولت آزادي بيان يعني آمريكاگرفته تا جهنم روزنامه نگاران، كلمبيا، عراق، افغانستان و فلسطين اشغالي، روسيه، بنگلادش و.... همه جا يکسان است.
انجمن روزنامه‌نگاران حرفه‌اي (SPJ) معتقد است حرفه روزنامه‌نگاري توجهات خاصي را مي‌طلبد كه بايد روزنامه نگاران آنها را رعايت كنند، چرابا رعايت اين نكات كمترآسيب مي بينند. اين نكات به شرح زيرمي باشد.
- درستي اطلاعات دريافتي از كليه منابع را بررسي كرده و با مراقبت هاي جدي، از اشتباهات غير عمدي جلوگيري كنيد. تحريف عمدي اطلاعات به هيچ وجه قابل‌قبول نيست.
- به افراد درگير با موضوع خبر، براي پاسخگويي به اظهارات نادرست، باحوصله و پشتكار فرصت لازم را بدهيد.
- منابع مورد استفاده را هر زمان كه ممكن است، مورد شناسايي دقيق قرار دهيد. همگان حق دريافت اطلاعات هرچه بيشتر از منابع قابل اعتماد را - در هرچارچوبي كه امكان پذير است - دارند.
- معمولا انگيزه‌هاي منابع را قبل از هر‌قول و قرار نامشخص، مورد ترديد و سوال قرار دهيد. به موقعيت هايي كه هر قول و قراري براي مبادله اطلاعات به‌وجود مي‌آورد توجه كنيد تا بتوانيد به آنها پايبند باشيد.
- مطمئن شويد كه تيترها، زاويه هاي خبري و نحوه پيشبرد موضوع، عكس‌ها، گرافيك‌ها و نقل‌قول‌ها منجر به تحريف خبر نمي شوند. ساده سازي نكنيد و يا رويدادها را خارج از گستره و بافت اصلي‌شان ارائه نكنيد.
- هرگز محتواي عكس‌هاي خبري را تحريف نكنيد. افزايش روشني و وضوح تكنيكي خبر معمولا قابل قبول است. مونتاژ تصاوير و فتو ايلاستراسيون ها را مشخص كنيد.
- اگر افزايش وضوح عكس باعث گمراهي مي شود، از آن اجتناب كنيد. اگر اين كار لازم است، مشخصا بگوئيد كه اين كار را كرده ايد.
- از مخفي‌كاري يا بكارگيري روش‌هاي محرمانه براي جمع آوري اطلاعات - به جز زماني كه روش‌هاي باز سنتي براي دسترسي همگان به اطلاعات اساسي، بازده نخواهد داشت- اجتناب كنيد. اگر از چنين روش هائي استفاده كرديد؛ در بخشي از خبر آنرا اعلام كنيد.
- هرگز سرقت ادبي نكنيد.
- خبرهاي مربوط به تنوع و تكثر و عظمت تجربه‌هاي انساني را – حتي زماني كه آن چندان با اهميت نيست- مطرح كنيد.
- ارزش‌هاي فرهنگي خودتان را در نظر بگيريد و از اينكه آنها را به ديگران تحميل كنيد، بپرهيزيد.
- از برخوردهاي قالبي و كليشه‌اي با نژاد، جنس، سن‌، مذهب، قوميت، موقعيت جغرافيايي، جهت‌گيري جنسيتي، معلوليت‌ها، قيافه افراد، يا موقعيت اجتماعي افراد اجتناب كنيد.
- از تبادل آزاد ديدگاه‌ها، حتي ديدگاههايي كه مخالف و متناقض با ديدگاه شماست، حمايت كنيد.
- صداي كساني را كه صدايشان شنيده نمي‌شود تقويت كنيد؛ به گونه‌اي كه منابع رسمي و غير رسمي اطلاعات بتوانند به طور برابر در حوزه خبرسازي موثر باشند.
- بين خبر رساني و مدافعه گري، تفاوت قايل شويد. تحليل و تفسير را بطور مشخص اعلام كنيد تا واقعي‌تها و بافت حاكم بر آن‌ها بد جلوه داده نشود.
- تفاوت خبر و آگهي بايد تشخيص داده شود و از برخوردهايي كه مرزهاي بين اين دو را مخدوش مي‌كند پرهيز كنيد.
اين وظيفه را به رسميت بشناسيد تا اين امر تضمين شود كه امور مربوط به مردم در يك فضاي باز دنبال مي‌شود و اطلاعات و سوابق مربوط به حكومت قابل بررسي است.
يادآوري ميكنم دركشورمان، بر اساس گزارشي كه اخيراًاز گزارش نهايي طرح سرشماري از شاغلان و فعالان عرصه مطبوعات و خبرگزاري‌ها منتشرشد هم اكنون نزديك به 8 هزار نفر در 1900 نشريه كشوراشتغال دارند.
براساس نتايج گزارش نهايي اين طرح هزار و 913 نشريه در حال حاضر در كشور منتشر مي‌شود كه 7 هزار و 733 نفر در آنها به كار اشتغال دارند.
اين گزارش همچنين حاكي است 219 خبرگزاري و نماينده خبري، هزار و 170 دفتر نمايندگي و پخش مطبوعات و 4 هزار و 331 روزنامه فروش اكنون در كشور فعالند.
براساس گزارش نهايي طرح سرشماري شاغلان مطبوعات بعد از تهران با هزار و 87 نشريه و 2 هزار و 763 روزنامه‌نگار، استانهاي خراسان رضوي، قم، آذربايجان شرقي و اصفهان به ترتيب با 90، 65، 64 و 62 بيشترين تعداد نشريه و شاغلان مطبوعاتي را دارند.
البته استانهاي فارس، خوزستان، كرمانشاه و مازندران نيز به ترتيب با 487، 349، 234 و 224 روزنامه‌نگار در شمار استانهايي هستند كه مشاغل مطبوعاتي در آنجا رونق بالايي دارد، اما استان قم با وجود داشتن 65 نشريه تنها 129 شاغل مطبوعاتي د ارد. درپايان به اين نكته بسنده مي كنم كه هرساله در روز جهاني آزادي مطبوعات ما تعهد خود را به حق آزادي عقيده و بيان كه در ماده 19 اعلاميه جهاني حقوق بشر لحاظ شده، تجديد مي‌‏كنيم واين نكته يادمان باشد، خبرنگاران مظنونين هميشگي نيستند.
* منابع پيش نويسنده محفوظ است.
منبع:http://www.bashgah.net